آشنایی با سیستم های آبیاری

شماره2 (آشنایی با آبیاری قطره ای)

آبیاری قطره ای یکی از قدیمی ترین وازنظر علمی در عین حال جدید ترین روشهای آبیاری است این روش آبیاری در گذشته های دور در سرزمین فلسطین با روشی کاملا متفاوت با روشهای فعلی انجام می گرفته است در ایران از این نوع آبیاری برای کشت هندوانه استفاده می شده است روشهای مذکور با این که از نظر روش آب دادن مانند روش قطره ای است ولی با روشهای فعلی کاملا فرق داشته است اولین کسانی که به شیوه نوین روی به آبیاری قطره ای آوردند آلمانی ها و امریکایی ها بودند که از لوله های سفالی و بعدا از لوله های پلاستیکی استفاده کردند. اولین کسانی که از این روش برای آبیاری در گلخانه ها استفاده،کردند انگلیسی ها بودند .بعد از ساخت اولین قطره چکان در فلسطین اشغالی روز به روز بر تحولات این روش آبیاری افزوده می شود. آبیاری قطره ای در واقع شاخه ای  از آبیاری میکرو است که آب را به صورت دائمی و کم کم در اختیار گیاه قرار می دهد .

 آبیاری قطره ای روشی است که در آن آب با فشار کم از دستگاه کنترل مرکزی عبور می کند و به وسیله ی لوله هایی(لاترالها) که در سطح زمین پخش شده اند ،به قطره چکانها که در مجاورت گیاه قرار دارند میرسد وآب بصورت قطره قطره ومداوم با توجه به نیاز آبی گیاه به خاک داده میشود .استفاده از آبیاری قطرهای برای تمام گیاهان،کشت های ردیف کاشت و محصولات گلخانه ای امکان پذیر است .

آشنایی با سیستم آبیاری قطره ای :

هر سیستم قطره ای از پنج جزء تشکیل شده است :

الف: قسمت کنترل مرکزی: این جزء شامل 1- ایستگاه پمپاژ که متشکل از استخر پمپاژ و موتور پمپ میباشد .پمپ آب را از محل ایستگاه پمپاژ تا محل خروج آب از قطره چکانها منتقل می کند.2- سیکلون :سیکلون اولین مخزنی است که بعد از پمپ قرار می گیرد و کار تصفیه آب را انجام می دهد در اثر چرخش آب در داخل سیکلون ذرات جامد ودرشت از آب جدا می شود .3- فیلتر شن :بعد از عبور آب از سیکلون آب ئارد فیلتر شنی می شود. این فیلتر دارای سه لایه است که دراین فیلتر تصفیه آب از مواد آلی ،جلبک ها و شن های ریز انجام می شود. به طور معمول این فیلتر ها طوری نسب می شوند که امکان شستشو و تعویض شن داخل آن وجود دارد . 4-مخزن کود و مواد شیمیایی : این مخزن بوسیله دو شیلنگ به جریان آب وصل می شود و به این ترتیب کود و مواد شیمیایی با آب مخلوط می شود و به گیاه میرسد دفت داشته باشید که کود ابتدا باید در آب حل شود . پس از صاف کردن آب می توان آن را داخل مخزن کود ریخت علاوه بر کود های شیمیایی ، علف کش ها ،آفت کش ها و هورمون های رشد را نیز از این طریق در اختیار گیاه قرار می دهند 5- فیلتر توری: آب بعد از گذشتن از سیکلون فیلتر شنی و مخزن کود برای تصفیه نهایی وارد فیلتر توری می شود که به طور معمول در سیستم آبیاری قطره ای یک یا دو عدد فیلتر شنی نسب می گردد. آب پس از گذشتن از فیلتر توری صاف و زلال است 6-دستگاه برنامه ریز: آخرین قسمت دستگاه کنترل مرکزی می باشد که کار اجرای برنامه آبیاری به عهده این قسمت است . این قسمت شامل شیرهای کنترل،وسایل تنظیم کننده فشار،وسایل راه اندازی و کلید های اتوماتیک می باشد این دستگاه برنامه ریز ،آبیاری قطره ای را به صورت اتوماتیک اجرا می کند .

ب: لوله های اصلی و نیمه اصلی : دومین قسمت آبیاری قطره ای لوله های اصلی و نیمه اصلی هستند این لوله ها آب را ازقسمت دستگاه کنترل مرکزی دریافت می کنند سپس به لوله های رابط یا مانیفولد ها می رسانند. جنس لوله ها به طور معمول از جنس  پلی اتیلن است .

ج: لوله های رابط یا مانیفولد ها :سومین جزء سیستم آبیاری قطره ای است .جنس اینها نیز از پلی اتیلن است  در عمق مناسبی از خاک نصب می شود و آب را از  لوله های اصلی و نیمه اصلی دریافت میکندد سپس آب را به لوله های فرعی یا همان لاترالها می رسانند.

د: لوله های فرعی یا لاترال ها :چهارمین قسمت ازسیستم  آبیاری قطره ای است که جنس آنها از پلی اتیلن نرم است و قطره چکانها در محل های مناسبی روی آنها قرار می گیرند.

ه: قطره چکان ها یا دریپر ها :پنجمین جزء از سیستم آبیاری قطره ای قطره چکانها هستند قطره چکانها روی لاترالها قرار می گیرند و نقش اصلی آنها شکستن فشار آب داخل لوله های فرعی است یعنی آب را به صورت قطره قطره در اختیار گیاه قرار می دهند .  قطره چکان ها انواع مختلفی دارند از جمله قطره چکانهای روی خط ،داخل خط ،قطره چکانهای جبران کننده فشار  و قطره چکانهای تنظیم شونده اشاره کرد. گاهی در سیستم قطره ای از وسیله ای به نام آب فشان که آب را به صورت مه یا رشته های نازک پخش می کند؛استفاده می شود.

انواع روش های آبیاری قطره ای: الف: این روش از رایج ترین روشهای آبیاری قطره ای در ایران است . در این روش محل قرار گرفتن قطره چکانها به بافت خاک و وضعیت درخت بستگی دارد یعنی ممکن است قطره چکانها در یک یا دو ردیف،در یک یا دو طرف درخت قرار بگیرد. در این روش  ممکن اسن قطره چکانها در داخل لوله یا روی آن قرار گیرد بنا براین به آنها قطره چکانهای داخل خط یا روی خط گویند. امروزه به دلایل کم شدن کیفیت آب و همچنین شوری آب از قطره چکانهای بابلر و قطره چکانهای جبران کننده فشار استفاده می شود . ب: سیستم قطره ای نواری : این روش شباهت زیادی با آبیاری قطره ای دریپ دارد در این روش آب به وسیله لوله های اصلی و فرعی و لوله های سوپر دریپ به گیاه میرسد این لوله ها در طول فارو ها در مزرعه پخش شده اند درا این روش میتوانیم فارو ها را حذف کنیم سپس لوله های سوپر دریپ را در امتداد جاهایی که بذرها کاشته شده اند قرار دهیم،فاصله دریپرها 10و20یا 30 سانتی متر هستند  آب از راه این روزنه ها  در اختیار گیاه قرار می گیرد خروجی از این روزنه ها 4، 6 یا 8 لیتر در ساعت درطول یک متر نوار از لوله های سوپر دریپ است . این روش هم اکنون در مزرعه های سیب زمینی، چغندر قند، پیاز و محصولات گلخانه ای اجرا می شود.

ج : آبیاری بابلر: در این روش آب به وسیله پاشنده هایی به نام بابلر با جریان های آرام و پیوسته خارج می شود این نوع روش آبیاری بیشتر در جاهایی که آب ، کیفیت مناسبی ندارد و املاح آن زیاد است استفاده می شود این روش برای درختانی که فاصله آنها زیاد است؛ مانند درختان نخل ،مرکبات ،خرما ،پسته کاربرد دارد. این روش آبیاری خطر گرفتگی قطره چکان ها را بسیار پایین می آورد و نیز خطر شوری خاک را کاهش می دهد. آبیاری زیر زمینی با لوله های تراوا : در این روش لوله هایی که دارای سوراخ های بسیلر ریزی ستند در زیر خاک در کنار ریشه ها قرار می گیرند. آب از سوراخ لوله ها در اختیار ریشه گیاه قرار می گیرد و کم کم به سطح خاک نیز می رسد بهطور معمول در عمق بیست تا پنجاه سانتی متری در داخل خاک قرار می دهند. این روش در سطح وسیع هنوز اجرا نشده است.